| Navn |
Abraham Ludvig Jerdal |
| Fødsel |
2 Apr 1908 |
Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway  [1] |
| Dåp |
26 Apr 1908 |
Kvinesdal kirke, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway [1] |
| Kjønn |
Mann |
| Folketelling |
1910 |
Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway |
https://www.digitalarkivet.no/census/person/pf01036602000935
Yrke: søn
Fødselsdato: 1908-04-02
Fødested: Liknes |
| Folketelling |
1920 |
Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway |
https://www.digitalarkivet.no/census/person/pf01073922000908
Sivilstand: Ugift
Yrke: Gaardsarbeide hjemme
Fødselsdato: 1908-04-02
Fødested: Kvinesdal |
| Bok |
1946 |
 |
Heimlandet Dreg (Ludvig Jerdal, 1946)
Fyreord.
Dette er soga um norske menn som drog ut i verdi og var »pionerar« i ein annan heimsbolk. Men heimatt vilde dei.
»Ut, ja ut, det var nordmenns trå, so lenge det nordmenn beid«, segjer diktaren. Men han legg til at dei drog »ut — for å venda heim!«
Mange hadde det som Gunnar frå Lidarende: »Fager er lidi; eg kan ikkje fara ifrå!«
Men for alle var den norske lidi, den norske dalen eller den norske fjorden so fager at dei aldri vart heilt seg sjølv i framandt land, um det var aldri so »drusteleg og rikt«.
»Heimlandet dreg« fortel um utferdstrongen og vågemodet, men og um den lengten som ikkje er stetta fyrr utefararen atter kjenner norsk grunn under føtene.
Heim og uppyokster.
Dei fleste, truleg alle, vilde segja at bygdi var fager. Og etter tilhøvi både storlagd og gild. Allvisst vilde framandfolk segja det. Dei innfødde tenkte ikkje so nøgje på slikt. Dei hadde set bygdi med gardane, med åsar, heiar og fjell, og den stille elvi i dalbotnen, set det so lenge dei hugsa kunde. Det som er daglegdags gjev ein ikkje so mykje gaum på. Og dei fleste hadde ikkje set so mange andre bygder. Ei kyrkjeferd til dei 2-3 grannesoknene var nok årviss. Og vaksnekarane hadde vore mykje lenger burte, dei for gjerne »i austerveg«, so utanum onnetidene. Og fekk seg arbeid. Dei fletta bork, bygde vegar, og sume freista jamvel fiskelukka utfyre kysten. Endå dei helst måtte reknast »landkrabbar«. Men slitet for levemåten hadde alt frå barneåri lært deim å greida nye og ukjende arbeidsfelt og. Tilmåtingsevna åtte dei i fullt mål.
Og når husbonden for ut og skulde tena blanke dalarar, so vart det god bruk for den tilmåtingsevna som kona og born åtte. Dei greidde arbeidet på garden. Jamvel dei minste måtte taka ei hand med i strevet, når dei var vortne so store at dei aldri so lite gagnsverk kunde gjera. Det turvte ikkje vera storverk, sa mor, det var mun i mindre og.
Garden Mo var ein av dei største i dalen. Rett stor etter tilhøvi her i sudluten av Noreg. Bygdi deira var no og ei av dei største og mest folkerike her sud i landet. Det hadde gutane høyrt av far, so det var spikarfast og blanke sanningi. Attåt dette so hadde far det største bruket av alle dei 10 bøndene på garden. Men det var ikkje nok. Ola Knutson Solberg hadde ein medfødd naturgjeven hug til å leggja mykje under seg. Og um barneflokken ikkje var av dei største — 5 søner og 2 døtter — so var det i allfall mange nok til at det var full grunn til å kjøpa meir jord. Og Solberg visste kva »fast eigedom« hadde å segja. Og han visste at »jordi ho svik ikkje«. —.... Fortsetter, se pdf |
| Magasin / Avisoppslag |
31 Mar 2003 |
 |
Ludvig Jerdal (1908-2003) - 95 år (Bergensavisen, mandag 31. mars 2003)
Ludv. Let seg ikkje målbinde – Jerdal er 95 år 2. april
Boka eller boki? Ludv. Jerdal bøyer seg fram i stolen. Boki, men det skal uttalast bokji. Det er det som er ekte, seier 95-åringen.
- Då seier me det, tenkjer eg og skodar burt på stovebordet. Der står det ein skrivemaskin av det tidlege elektriske slaget. Den gamle pressemannen klarer framleis ikkje å halde fingrane frå tastaturet. Signaturen hans i spaltone er og hev vore Ludv. Jerdal. Det same står på døri heimei Sandviken.
Utan Kulehovud
- Den elektriske tilhøyrer kona mi. Eg har framleis den gamle skrivemaskinen min frå 30-åri. Sist eg hadde noko på prent var eit lesarinnlegg i BT. Det var i går, fortel Ludvig Jerdal.
Mannen, som i november i fjor hamna i BA sitt leksikon over kranglefantar i Bergen, tek ingen sjansar når det er trong for å skifte fargeband på den gamle slitaren. Tidi er snøgt overmogen for skrivemaskinar utan kulehovud og rettetast.
- No kjøper eg ofte tre sett med fargeband for å vere på den trygge sida, seier Jerdal.
I 1917 hende det minst to ting i verdi. Lenin og følglesvenene hans tok yvi makti i Russland. Same året kom også eit nytt offisielt skriftmål. Ein kjem ikkje mållaus frå eit møte med Ludv. Jerdal.
Øydelagd mål
- Endringane var ikkje verre enn at nynorsken tolde det. Då hadde vi framleis fine ord frå det gamle målet, meiner Jerdal.
Um dette var vondt for den mangeårige leiaren i stjorn (styre, red.) i Vestmannalaget, gjorde den nye normi for kva som er gangbar nynorsk i 1938 verre.
- Dei burde ikkje brigde (endre, red.) på rettskrivingi.
Ein må tilbake til arbeidet til Ivar Aasen for å skjøne dette. Dette reknar Jerdal som det ekte og reine norske målet. Utvatning synest ikkje 95-åringen noko om.
- Eg hugsar Sigmund Skard på eit møte hadde dokumenti frå departementet om den nye rettskrivingi på innerlomma. Han sa at vi får «ei ny rettskriving anten vi pip, eller kvin». Det var sterke motsetnader, også i garderoben, fortel Jerdal.
Olav Kyrre
Folkedansaren og målkjemparen kjem korkje for seint til strid og splid eller til fest. Ludvig Jerdal har papir frå Høgsterett på at han ikkje er ein kverulant utan injurierande kraft.
- Eg har vore i to rettssaker om æra mi. Den eine vann eg. Den andre saki tapte eg. Eg trur eg må ha kravd for lite i oppreising, ler Jordal.
- Kvifor skjer dette?
- Det er vel det at eg interesserer meg for ting. Eg reknar med at vi har masse verdifull arv å take vare på, meiner Jerdal.
Då han hadde rund dag for fem år sidan, ynskte han seg at monumentet over Olav Kyrre aldri vart noko av.
- Det gjekk ikkje heilt slik?
- Nei, monumentet kom. Men det er fleire enn meg som tykkjer at den skulpturen er noko skrammel. I år ynskjer eg meg at Harald Sæverud må få seg ein skikkeleg statue. Dei lyt fjerne desse ringane.
Kjærleik
- Kva synest du om slagordet «Snakk dialekt, skriv nynorsk»?
- Det er noko av det mest tåpelege nokon har funne på. Det var òg ein av grunnane til at Vestmannalaget gjekk ut or mållaget i 50-åri. Det er øydeleggjande for målet. Mange av dei som skriv nynorsk i dag, ser ikkje ut til å ha lært dette språket. Då kan dei heller skrive bokmål. Somme skriv kjærlegheit, fnyser Jerdal.
— Men kjærleiken er jo vakker?
— Jo visst er han det.
— Eg hev råka folk som var for den nye rettskrivingi som angrar. Mange lærarar følgde ho. Dei trudde vel at dei ikkje kom til himmelen om dei ikkje følgde den nye normi. Det var heilt drepande for eit mål, meiner Ludvig Jerdal.
Bomberegn
Han fortel om venen soknepresten som ikkje kunne syngje, men som drøymde om å bli kalla opp på podiet av Johann Sebastian Bach for å syngje når han ein gong kom til himmelen. Kva som ventar der, tenkjer ikkje Jerdal særleg på. Men no går han med på at han har vorten gamal.
— Det fer no gå at folk trur at eg er gamal. Eg er litt forundra over at eg har blitt 95 år. Under krigen sat eg fire år i tysk fangenskap for politisk verksemd. Bombene fall rundt oss. Det merkelege var at eg ikkje var redd. Matsalen vår hadde glastak over seg. Det fall ei bombe som låg ut på gardsplassen, men ho detonerte ikkje, seier Ludvig Jerdal.
Ola Henning Målsnes
Namn: Ludvig Jerdal
Fødd: 2. april 1908
Bustad: Husvære i Helgesens gate.
Sivilstand: Gift med Honoria. Fem vaksne born. Åtte barneborn. Tre oldeborn.
Bakgrunn: Journalist i Hordaland Folkeblad, Gula Tidend, Dagen, Vestmannen m.fl. Bladstyrar i Unge Agder og Norsk Tidend. Jerdal har skrive mange bøker. Han har motteke fleire heidersteikn, har mellom anna fått Kongens fortjenstmedalje i gull og er æresmedlem i Bergen Presseforening. Jerdal har vore aktiv i ungdoms og målrørsla heile livet. Han var formann i Vestmannalaget i 40 år. |
| Død |
4 Nov 2003 |
Bergen, Hordaland, Norway |
 |
Ludvig Jerdal (1908-2003) - Dødsannonse i Agder, fredag 7. november 2003
Min kjære, gode mann,
vår kjære far, verfar,
bestefar, oldefar, bror,
svoger og onkel.
Ludvig Jerdal
døydde uventa i dag, 95 år
Bergen 4. november 2003.
Honoria
Astrid - Arne
Else - Martin
Are - Liv
Ingerd - Kjetil
Audhild
Barneborn
Oldeborn
Agnes - Franke
Syskjenborn
Slekti elles
Gravferd i Mariakyrkja fredag 14. november kl. 12.00
Alle er velkomne til samkoma etter seremonien.
Ver venleg ikkje send blomar til heimen. |
| Minneord / Nekrolog |
7 Nov 2003 |
 |
Ludvig Jerdal (1908-2003) - Minneord i Bergens tidende, fredag 7. november 2003
Ludvig Jerdal til minne
Eit fåtal menneske oppnår den lukka å vera like klåre og minnefriske fram til 95 års alder, ja inn i den siste timen.
Med livsviljen intakt, med sinn og sansar opne for samfunnet utanfor eiga stove. Når Ludvig Jerdal no er gått ut or tida, har eit uvanleg langt og aktivt livslaup teke slutt.
Han kunne rekna seg som aktiv pressemann i over åtti år. for han byrja alt i 12 års alder. Odelsguten greidde å slita seg laus frå garden og det som elles knytte han til heimbygda Kvinesdal. Røynsle frå drivande ungdomslagsarbeid låg i botn då han tok steget over i profesjonelt bladmannsarbeid.
Bortsett frå eit år i Norheimsund og eit som redaktør i Norsk Tidend, fekk han heile sitt bladmannsliv i Bergen før krigen i Gula Tidend, deretter i 33 år i Dagen.
Bypatriot
Bergen var ein høveleg by å bu i, tykte han. Ikkje så stor at ein kom bort, men stor nok til å trivast i, med eit rikt kulturliv og mange spennande menneske. I den bergenske folketunga fann han hugnad.
Han prøvde ikkje å gjera seg til bergensar, men bypatriot var han, med i 17. mai-komiteen i mange år. Han fall inn i byen på naturleg vis, og mannen med den høgnorske talemåten møtte respekt og velvilje frå folk flest.
Då pensjonsklokka slo var han enno langt frå utskriven og åtte mengder av energi. Så fekk han eit kvart hundre år i bonus, som frilansar i dagleg omgang med sin velbrukte Remington. Pc-revolusjonen nådde aldri fram til Ludvig Jerdal.
I avishuset i Sparebankgaten fekk han så vidt plass til skrivemaskina på ein kontorpult fullstendig nedlasta og omgjeven av enorme bunkar papir. Det verka gåtefullt at denne mannen berre kunne dra fram det han ville, eit manus eller eit utklipp. Han visste posisjonen for kvar einskild ting i papirhavet.
Pressemannen Jerdal hadde mange kvalitetar. Med gløgg fatteevne vart han ein referent det knapt gjekk nokon utanpå, og alltid korrekt det han leverte.
Humoristen dukka fram under merket Sir Luje, ein signatur han innførde alt i For Bygd og By under krigen. Der skreiv han månad etter månad for overmakta skjøna den bitande ironien i petitar som tedde seg uskuldige og harmlause. Men andre lesarar forsto meininga og gledde seg.
Det skulle ikkje så mykje til i den tida. 3 og eit halvt harde år i tyske tukthus var løn for eit illegalt avisarbeid som tok slutt då dei rulla opp Kristian Stein-organisasjonen.
Ludvig Jerdal sat inne med ein personalkjennskap utan like. Denne kunnskapen utnytta han flittig gjennom heile karrieren. Og så kan ein leggja til ein fjerde journalistisk disiplin han dyrka, polemikken.
Ein stridsmann
Stundom slo den ut i meisterleg turnering der han anten fremja tilsynelatande uskuldige spørsmål på sarkastisk vis, eller han sette inn nådelause kårdestikk. Sterke ord fall, stundom for sterke. Ein stridsmann var han, utan evne til kompromiss der han meinte han sto for det rette syn. Slik kom han ut i mange feidar. Dei kunne enda utan forsoning.
Men han hausta òg mykje rettkomen heider. Den islandske Falkeorden fekk han for arbeidet sitt for Islands sak med skogreisinga på sagaøya som ei av fleire oppgaver. Kongens gull tok han i mot. Og dei utnemnde han til heiderslagsmann i ei mengd organisasjonar. Såleis bar han gullnåla til Bergens Presseforening, eit merke på det ry han åtte mellom pressefolk i byen.
Visse saker eksponerte Ludvig Jerdal i det offentlege rom som ein sær og einvis mann. Han hadde sjølvinnsikt nok til å nemna dette: «Dei seier eg er sta.» Om ein såg berre denne sida fekk ein ikkje heilskapen, såg ikkje idealisten i han, det engasjerte samffinns-mennesket, den offervillige organisasjonsmannen, den sjarmerande herren med sans for gledene i tilværet, han som viste hugnad i samuer med andre, hadde auga for løglege ting og øyra for skjemt og soger.
I unge ar var han ein ledig folkedansar, med på laget da Klara Semb drog leikarringen med på internasjonal stemna i London 1939. I alders år møtte han til tevling pa kappleikar med kvede innlært for tallause år tilbake.
Målrørsla
Dei lange tidsspenn er serkjenne for mykje i Ludvig Jerdal sitt livsverk. I ideelle lag sag han oppgåvene i langt perspektiv. Ein kunne ikkje fa gjort særleg mykje på eit år eller to.
Så tok han attval som formann, oftast utan motkandidat - 9 år i Bondeungdomslaget i Bergen, 9 år i Landslaget for spelemenn, 15 år i Vestlandske Mållag, 26 år i Norsk Bladmannalag, 37 år i Vestmannalaget, eldste mållaget i landet. Der heldt han tradisjonane i hevd. Der var han seinast å sjå for eit par veker sidan, før lungebrann sette inn og han kom på sjukehus.
Målrørsla hadde ein heilhuga stridsmann i Ludvig Jerdal. Den kvilelause måldyrkaren tykte det var meining i det han kjempa for: eit reint nynorsk med fast struktur og utan skjemmande innslag. Vonbrot var nok fleire enn sigrane, men den brennande gneisten var der til slutt.
Reidar Storaas |
| Minneord / Nekrolog |
8 Nov 2003 |
 |
Ludvig Jerdal (1908-2003) - Minneord i Dag og Tid, lørdag 8. november 2003
Vestmannen yver alle vestmenn
Målhovdingen, journalisten og organisasjonsmannen Ludvig Jerdal døydde tysdag 4. november, 95 og eit halvt år gamal. Han var for ein eigen institusjon å rekna i bergensk og vestnorsk kulturliv, og med hans burtgang er det sett sluttstrek for eit fargerikt liv og eit sermerkt kapittel i vår heimlege målsoga.
Ludvig Jerdal vart fødd i Kvinesdal 2. april 1908, eldste son til Abraham Abrahamsson og soleis odelsgut på Jerdal. Men som dei hermer etter Bjørn Johanson, journalistkollega i Dagen, valde odelsguten «ordi framfor jordi». Alt då han var 12 år gamal sende han sitt fyrste manuskript til Norsk Barneblad, og for berre ei vekes tid sidan gav han frå seg sitt siste stykke til lagsbladet Vestmannen. Det var ei ny utgåva av «I kveldseta», som kjem på prent i desembernummeret av bladet.
I heile 83 år hev soleis namnet, eller signaturen — Ludv. Jerdal vore å sjå i ulike norske presseorgan, frå lokalblad og organisasjonsskrifter som Unge Agder og Spelemannsbladet til større regionsavisor som Fædrelandsvennen og landsdekkjande blad som Norsk Tidend, som han styrde i 1956.
Til Vestlandet kom Jerdal i 1935, som ung og ihuga bladfyk i Hordaland Folkeblad i Norheimsund, men berre eitt år seinare bar det til Bergen og Gula Tidend, der han var fast medarbeidar fram til krigsutbrotet i 1940, då bladet vart stogga. Jerdal gjekk tidleg inn i motstandsrørsla og skreiv djerve artiklar der han gav «herrefolket» det glatte lag. Det vart han straffa for med tre og eit halvt år på tukthus i Tyskland.
Den lengste tidbolken som journalist hadde Jerdal i dagbladet Dagen, der han arbeidde i 33 år fram til 1978, under markante redaktørar som til dømes Johs. Lavik og Arthur Berg. Som bladmann gav han seg i kast med det meste: politiske saker til liks med kulturstoff, reiseskildringar, personalia og petitar. Han var ordhag, kunnskapsrik og dertil ein uredd, debattglad og kvass polemikar —som like til det siste dukka upp i spaltone i Bergenspressa. Og når det galdt målsak og rettskriving veik han aldri ein turne: berre Aasen-målet (fram til og med rett-skrivingi frå 1917) kunne reknast for mynstergodt mål.
Sjølv um Jerdal hev sett merke etter seg som bladmann, ruver han endå meir som organisasjonsmenneske. I heile 40 år — ein uslåeleg rekord? — var han formann i Vest-mannalaget, det eldste mållaget i landet. Og han vart attvald år etter år — utan motkandidat. I nærare 20 år var han formann i Vestlandske Mållag, ogso det i ei tid utan upp-rivande indre strid. I Norsk Blad-mannalag (nynorsk journalistlag) heldt han på formannsklubba i 26 år, i Bondeungdomslaget i Bjørgvin styrde han ståket i ni år — like lenge som han var formann i Landslaget for spelemenn. Og i Halldor 0. Opedals fond for norsk målreising og måldyrking var han hovudmannen i åtte år. Sameleis hev Jerdal vore formann i Tysklands-fangers forening i Bergen og i Bygdelagsnemndi same stad.
Attåt alt dette hev han vore med i styret i Bergens Presseforening, Bergens Forsvarsforening, Norsk-islandsk samband, Kunstnersam-fundet i Bergen og — ikkje minst —i 17. mai-komiteen i Bergen, der Jerdal hadde sin faste plass i 25 år!
Jerdal hev ogso gjeve ut ei rekkja med bøker av ulikt slag. I 1946 skreiv han utvandrarromanen Heimlandet dreg og i 1954 sende han ut femtiårssoga til Vestlandske Mållag. Vidare hev han skrive bøker um Bygdelagsnemndi, um Bergens-kjøpmannen John Runs-haug, um Kvinesdal Sparebank og um Grundtvig og Folkehøgskulen. I 1988 kom det ei samling med artiklar — som festskrift til 80-års dagen hans, men det gjævaste bokverket til Jerdal er nok soga um Vestmannalaget i 110 år, der han saman med Torleiv Hannaas og Conrad Clausen skildrar det laget som låg hjarta hans aller nærast.
Jerdal var ein styresmann og ein stridsmann gjenom eit langt liv, frå han melde seg til tenesta i det frilynde ungdomslaget heime i Kvinesdal og fram til det siste lagsmøtet i Vestmannalaget — for mindre enn ein månad sidan. Han laut tola motburd og sneidhogg, men fekk dg uppleva påskyningar for arbeidet sitt. Soleis vart han Riddar av den islendske Falkeorden, fekk Kongens Fortenestemedalje i gull, Kommandørkorset med eikelauv frå 17. maikomiteen i Bergen, Haakon VIIs veteranmedalje, honnørpris frå Opedalsfondet og Heidersteikn frå Hordamuseet. Han var heiderslagsmann i Landslaget for Spelemenn, Vestmannalaget, Vestlandske Mållag, Norsk Bladmannalag og Kunstnersamfundet i Bergen.
No ved enden av livslaupet lyt både meiningsfiendar og motmenn bøygja hovudet i age for den makelause innsatsen som denne heilhuga kvinesdølen og vestmannen hev gjort for norskdom, norsk mål og organisasjonsliv.
Jon Askeland,
Formann i Vestmannalaget |
| Begravelse |
3 Des 2003 |
Årstad Nye Gravplass, Bergen, Hordaland, Norway [2] |
 Søsken |
1 bror og 2 søstre |
| + | 1. Abraham Ludvig Jerdal, f. 2 Apr 1908, Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 4 Nov 2003, Bergen, Hordaland, Norway (Alder 95 år)
▻ Borghild Langhelle, g. 27 Des 1947 ; Honoria Elisabeth Hjelm-Hansen, g. 30 Okt 1954 |  | 2. Pauline Jerdal, f. 18 Jan 1911, Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 21 Mai 2002, Flekkefjord, Vest-Agder, Norway (Alder 91 år)
▻ Andreas Teigelid | | + | 3. Trine Andrea Jerdal, f. 7 Feb 1914, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 29 Des 1994, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway (Alder 80 år)
▻ Steinar Sevald Moi | | | 4. Jens Jakob Jerdal, f. 18 Feb 1928, Jerdal, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 19 Jun 1946, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway (Alder 18 år) |
|
| Person ID |
I21775 |
Servan Homme |
| Sist endret |
19 Jul 2023 |
Slektstavle til 
1908 - 2003 (95 år)
Har 8 aner og 5 etterkommere i Familietreet.
Abraham Abrahamsen Jerdal, f. 13 Jun 1877, Hunsbedt, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway 
Nålevende
