| Navn |
Johan Christopher Brun [1] |
| Fødsel |
20 Mai 1794 |
Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway  [1] |
| Dåp |
15 Okt 1794 |
Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway [2] |
| Kjønn |
Mann |
| Bygdebok |
Mellom 1827 og 1840 |
Volsund, Herøy, Møre og Romsdal, Norway [3] |
Bosatt ved gården Volsund mellom 1827-1840
Brun var ein original herre — samfunnsinteressert idealist meir enn praktisk politikar, festglad meir enn kvardagsomgjengeleg, sangvinikar av temperament, offiser av proffesjon, men hadde lagt sverdet ned og i staden teke pennen opp til flittigt og ihuga bruk både i privatbrev og aviser. Han og møddest med forfalne hus og venta lenge fåfengt på statens hjelpande hand.
Eit brev frå 1839 til amtmann Krogh syner både den stoda og det humør han var i:
«Jeg har anmeldt og skrevet saalænge om Husenes Tilstand i Woldsund, at jeg nu er ganske hæs, og ethvert videre Nødskrig derom vil være mig ækkelt! — Jeg forlangte i sin Tid en Besigtelse afholdt over Husenes Tilstand, men man tvivlede om min Inberetnings Sandhed. En saadan Besigtelses- og Taxationsforretning — fortælles der — skal være afholdt under min Fraværelse i October f. A. paa en Reise Søndenfjelds. Commissionen skal være afholdt eller administreret af Hr. Lensmand Cappelen, som har sagt mig at han intet forstaaer af Bygningsvæsenet, og af 2de Inderster eller Huusmænd eller Lensmandsrorskarle eller Tugthuscandidater. Disse Laugrettesmænd skulde være saa ukyndige i Bygningsvæsenet, at Rygtet ikke engang vil betroe dem at taxere et Svinehuus, end sige Statens Huse —.»
Arbeidet som var gjort av denne takstnemnda, som Brun ikkje tilrekna ære for to skilling, resulterte i ein reparasjonskostnad på 5 dalar. Enno vanta det vøling av lødetaket, så fóret kunne «reddes fra Fordærvelse». Med torvhuset var det like gale. Bakaromnen trong og ei omvølsle «saaat Beboerne kunde have Adgang til at erholde det tørre Brød». Jorda hadde i fleire år ikkje fått sitt rette stell, og han hadde ikkje sått eit korn «i den faste Forvæntning af Toldopsynscontoirets Forflyttelse fra det faldefærdige Woldsund».
I 1840 fekk Brun sin store draum oppfylt: Han fekk flytte frå det forsølte og verharde Volsund til det solrike og logne bakkehallet i Røyra.
Johan Christopher Brun (Røyra 1).
Brun kom til Volsund kring 1827 som tollmann etter Ahlburg. Etter utskiftinga 1836 hadde Brun sørluten av garden. Det fortelst at han la inn 8 mål av den sams utmarka, og dette vart seinare høyrande til bruket. Attåt stovebygninga, som var offentleg eigedom, hadde han borgstove og stabbur. I 1837 bygsla han bort dei 2 plassane Gjerdet og Volsundneset og hadde avgifta av dei. I 1843 var Brun flytta i Røyra til den nye tollstasjonen, og bruket her låg bygselledigt. I presten si melding heiter det då at åkrane dei siste 5 åra har vore attlagde, men vanleg brukte sånaden å vere 1 t blandkorn, 2 t havre og 1 t poteter, avlinga 4 t blandkorn, 8 t havre og 8 t poteter. Bruket fødde 4 kyr og hest, 2 ungfe, 8 sauer. Skylda var 1 ½ v. |
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 364-365
|
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 373
|
| Bygdebok |
Mellom 1840 og 1865 |
Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway [4] |
Bosatt ved gården Røyra mellom 1840-1865
Det vart større verksemd i Røyra etter Robert (Jonson Røyra,1781-1866) sine dagar, men fyrst kom det ein kongeleg embetsmann på garden. Det var premierløytnant tolloppsynsmann Johan Christoffer Brun. Han var trønder og var son til Johan Mangelsen Brun, «Major og Tøimester i Trondhjem». Mor hans var Helene Fredrikke Støren. Johan Christoffer hadde militærutdaning. Han var kadett 1807 - 14, vart sekundløytnant ved Agershuus Skarpskytter-Regiment, vart seinare flytta til Trondheim og avanserte til premierløytnant, men vart sett på vartpengar 1818. I 1827 vart han utnemnd til overtollbetjent i Kristiansunds Tolldistrikt. Tollmannsbustaden var i Volsund då (sjå Volsund). Etter mange klager over det dårlege huset og det stride verlaget der, fekk han så overtalt amtmann og departement til å syte for flytting av tollstasjonen. Både Håkonsholm i Ulstein og Sivertstøl i Røyra og Fugleholmen ved Herøy var på tale til tollstasjon. Røyra var ikkje bygselledig. Det var nok i Røyra Brun helst ville, og det lukkast å få Robert Jonson til å gje opp bruket. Robert overlevde Brun og døydde som fattiglem.
På folkemunn er det ikkje så mange tradisjonar som lever att om tolloppsynsmann Brun. Han høyrde til eit høgre stand, og endå han synte stor interesse for alt som kom folk og samfunn ved, hadde han vel ikkje så lett for å halde seg på talefot med vanleg folk. I staden er det mange synlege minne etter han i det han skreiv. Han var ein pennens mann. I Volda-bladet «Landboe-Avisen», seinare «Postbudet», er det både prosa og poesi frå Bruns hand.
Hans militære karriere stoppa medan han var berre ungdomen. Han var idealist på sitt vis, hadde eit kjenslevart sinn og ein poetisk åre, som fekk utslag i vers som jamvel etter den tids stil må ha verka vel mykje romantisk oppskruva. For ein slik natur måtte Røyra vere ein ynskjestad. Her var det lauvskoglier og lundar, høge haugar og logne delder. Fjellet tok av for den kalde nordavinden, og sola auste sin gode varme over bakkane i sørhallet så snart ho synte seg. Røyra var reint eit Eden mot det opne og snaude Volsund med havgufsen og nordadrivet beint på. Her var det næring for Bruns fantasi og poetiske sans. «I Rørens lunde er godt å blunde ved aftenstunde» er ei herme Kristian Horvei hadde etter Brun. Landskapet fekk romantiske namn i bibelsk og katolsk stil: Varden vart omdøypt til Sinai bjerg. Elles var det St. Olavs fjell og Dagons tempel — den siste lokaliteten var i si tid på tale til tomt for Herøy Sjukeheim.
Fyrste storhendet Brun opplevde i Røyra, var det nye tollflagget. Kystruta «Nordcap» presenterte det då skipet kom til Herøy 26. september 1842. Brun hadde dikta ein song til den store dagen, og det var fest med kanonsalver både frå skipet og frå stranda.
Opplysninga om kanonsalvane frå stranda er heilt bokstaveleg rett. Brun hadde sett opp kanon visstnok både på Sinai bjerg og på St. Olavs fjell. Dei var til høgtidsbruk. Dei gav også sin vyrdelege salutt når Bruns medkondisjonerte frå Kjeldsund, Flåvær og Herøy stemnde til Røyra og skulle i selskap hjå Brun. Kva posisjon han hadde mellom desse er ikkje godt å vite. Mellom Brun og lækjar Sophus Høeg i Leikanger var iallfall ikkje venskapen serleg varm.
Ikkje lenge etter den flaggfesten kom det sers høge og fornemme gjester til Røyra. Det var statsråd Johan Herman Vogt —sjefen for Toll- og Finansdepartementet og dermed Bruns eigen høgste sjef — som var ute på ferd i embets medfør. Han hadde med sonen Jacob og fullmektig, seinare amtmann Johan Collet, Dei kom nordafrå med kystruta. Om dette fortel statsråden i sine «Optegnelser» (Chr.a 1871) : «— da Fartøjet skulde overnatte ved Herø, saa bleve vi udenfor Røren, der tilhører Staten, og hvor en Overtoldbetjent er boende, afhentede til ham (Johan Christopher Brun) og festligen behandlede, indtil vi seent om Aftenen bleve derfra befordrede til Dampskibet.»
Det seiest også at Ole Bull skal ha vore Bruns gjest i Røyra og at Brun ved dette høvet let paktaren sin, Petter Verlo, sitje utanfor veggen, så han kunne høyre Ole Bull spele. Petter Verlo var spelemann, og både Brun og andre høge herrar bodsende han Verlau i Røyra når dei hadde selskap og det skulle spelast opp til dans.
Fyrste kona til Brun døydde på barnseng. Ho og barnet vart gravlagde på Herøy og ein jarnkross reist over grava med innskrifta «Anna med barnet».
Tolloppsynsmann Brun er og gravlagd på Herøy. Etter Brun si tid vart tollstasjonen i Røyra nedlagd. Då kom vossingen Johannes Horvei og overtok eigedomen.
1840 – 1865 Johan Christoffer Brun, Beitstad, 20/5 1794 - 26/11 1865 gift 1. gang med Anna Margrete Irgens Holst 6/10 1799 - 23/1 1841, gift 2. gang i 1845 med Agnete Tomine Wrenstad, Bergen, 5/5 1824.
Born med 1. kone:
1) Karoline Sofie 23/6 1819, gift 1852 med sakf. Olaus Withammer, busett Trondheim.
2) Johan Mangelsen 1822 †.
3) Wilhelm Mangelsen 1824 †.
4) Abraham Wilhelm Støren 4/8 1828, gift 1855 Heloise Lund, var lensmann i Vatsøy, seinare redaktør i Trondheim.
5) Isak Johan Randulf 1831 - 1838.
6) Rebekka Heloise Fredrikke 2/2 1833, gift 1863 skipskaptein Thollef Christian Madsen, Klungsøyr.
7) Jakob Anton Kristoffer 1835 - 1847.
Born med 2. kone
1) Jensine Margrete Marie 1847 †.
2) Johanne Sofie Margrete Antonie 4/8 1848, gift 1871 kjøpm. Carl Hammer, busett Trondheim.
3) Agate Wilmelmina Kristofa 5/5 1850.
4) Anna Regine 28/5 1852, gift 1874 kjøpm. Christian Hagen, busett Trondheim.
5) Laura Kristine Evangeline 21/2 1854, gift 1874 politifullm. Thor Anton Engelbrethson, busett Oslo. 6) 6) Ågine Gerhardine 9/2 1860.
7) Helga Solberg 8/6 1862.
I 1840 vart eigedomen skøytt over frå Regjeringa til Tollverket for 250 spd. S. å. fekk Tollverket skøyte frå Ole Fjelde på ei bygning for 350 spd. Det var eit uferdigt hus han hadde ståande i Spjelkavika. Det vart flytta hit og oppsett 1843. Brandtaksten var 1600 spd. I 1846 var brandtaksten 1700 spd og taksten på uthusa 560 spd, tils. 2260 spd. I 1865 fødde bruket hest, 8 kyr, 6 sauer. Sånaden var 3 t havre og 3 t poteter. Pårekna avling 16 t havre, 15 t pot 470 v høy. Jordvidda var 16 mål dyrka, 64 mål udyrka. Då Brun døydde, vart bruket pakta bort.
Brun var tolloppsynsmann og hadde bustaden sin i Volsund til 1840. |
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 476-477
|
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 478-479
|
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 482-483
|
 |
Herøyboka. B. 1 - Gardar og folk (Bjarne Rabben, 1962) - Side 484-485
|
| Død |
26 Nov 1865 |
Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway [5] |
| Begravelse |
5 Des 1865 |
Herøy, Møre og Romsdal, Norway [5] |
| Magasin / Avisoppslag |
11 Des 1958 |
 |
Har en trøndersk tollembedsmann gitt Ibsen idéen til Peer Gynt (Morgenposten den 11. desember 1958)
Har en trøndersk tollembedsmann gitt Ibsen idéen til «Peer Gynt»?
Er det en trønder, amatørdikteren Johan Christopher Brun, født i Beitstad og senere tollembedsmann, som har gitt Henrik Ibsen viktige inspirasjoner til storverket «Peer Gynt»? Det var dosent dr. Hans Midbøe som kom inn på dette i en demonstrasjon på møtet i Det Kongelige Norske Videnskabers-Selskab i Trondheim, mandag. Han har blant brevene i Videnskapsselskapets bibliotek funnet J. Chr. Bruns manuskript til «Trylleringen», et originalt spill i tre akter som aldri ble oppført, skriver Adresseavisen. Det ble i 1857 sendt til Henrik Ibsen som var sjef for Christiania Norske Theater. Man hadde satt opp premier for gode norske stykker, og Brun var meget optimistisk: Publikum vil strømme til i tusentall for å se troll med to og tre hoder. huldrer og småtroll på scenen. Ibsen trodde det ikke, og
stykket ble ikke antatt. Det er også et rent amatørarbeide. Brun var ingen kunstner. Han hadde forøvrig et par år tidligere gjennom en felles venn uttrykt sin beundring for «Hærmændene på Helgeland», men anbefalt Ibsen å ta mer hensyn til det blide kristelige!
Allikevel er det verd, å merke seg dette nettopp gjenfunne manuskript. Det slår en at det må ha betydd noe for Ibsen, så svakt stykket enn var. I åpningsscenen taler mor Ane med sin kjekke sønn Alf som er hennes alt etter at faren hans falt i krigen. Hun er fattig, men ættestolt. I utkastet til «Peer Gynt» står det også at hans far falt i krigen. Neste akt foregår blant troll, riser, huldrer og småtroll i en fjellegn, og Solveig og «Den grønnkledte» er forenet i en person: Ursa, som taler om den kongelige slekt. Det er scener hos en trollkonge, som taler om den mektige arabiske dronning, og det er meget mer som minner. Noe ganske nytt ved «Trylleringen» var det festlige oppbud av troll og underjordiske. Det gir den eneste bakgrunn man kjenner for Ibsens mesterlige og langt verdifullere behandling av disse elementer i «Peer Gynt». Manuskriptet er på sin spesielle måte verd et studium. |
| Videre beskrivelse |
Anna med Barnet - Ei Kjærleikssoge
Av Helge Håberg Okt. 2012. Kontrollert 25.5.2021
Det står eit kors på Herøy Gard. Det er ulikt alle andre gravminne. Eg er ikkje kjend med at liknande inskripsjon er brukt nokon annan stad i vårt distrikt. Det står berre «Anna med barnet» på tverrstaven av eit 1,6 m høgt kors i svart støypejern. Ja, og så tala 18 2/2 41. Korset står høgt og er i dag det einaste gravminnet som visest i profil over Herøyberget, den eldgamle kyrkjestaden i Herøy. Innskrifta er austvendt. Korset er støypt i to delar som langsamt er i ferd med å gå frå kvarandre. Like ved ligg grava til ektemannen; tolloppsynsmann Johan Christopher Brun. Gravminnet står berre få meter frå utgangsdøra til den gamle steinkyrkja som låg her.
Eit spøkelse?
Det står eit kors på Herøy Gard, ulikt alle andre. Det må vere noko spesielt med denne Anna. Ja, har du ikkje høyrt? Det gjekk folk forbi grava ein sein kveld. Det høyrdest barnegråt. I stort hast vart grava opna, men det var for seint. Kloremerke på innsida av loket avslørte tragedien: Anna hadde født eit barn i kista. No var begge døde. Den dag i dag høyrest gråt frå grava på stille sommarkveldar.
Ei ganske grotesk spøkelseshistorie, fortalt i mange variantar, til og med til skuleborn. Korleis kan ei mor med mange etterkomarar ende opp som hovudperson i ei spøkelseshistorie? Er det tidsspennet på 150 år? Er det vår tids renessanse for «Åndenes makt»? Er det Hollywoods massive marknadsføring av grøssarar, vampyrar og zombiar?
Eg har snakka med ganske mange eldre menneske om dette. Ingen kan hugse ei slik historie frå sin barndom eller ungdom. Frå 1973 arbeidde eg som sommarvikar med plenslått i Herøy kommune. Ein eller to gongar for sommaren vart vi frakta med båt til Herøy for å slå graset på kyrkjegarden med ljå og langorv. Det var aldri snakk om noka spøkelseshistorie. Heller ikkje den eine gongen vi var inne hos den siste eigaren på Herøy Gard før kommunen overtok i 1973. Erik Venja f.1901 hadde hatt hand om garden sidan 1941.
Frå midtpunkt til utkant
Heilt frå 1100-talet då ei steinkyrkje mykje lik den på Giske vart reist, og til 1916 hadde denne vesle øya vore sentrum i herøyværingens liv. Dåp og gravferd, kyrkjegong og kunngjeringar, handel og vandel på butikken i buda like ved. Absolutt alle herøyværingar, unge som gamle, gjekk like forbi dette korset i 75 år.
I 1859 vart steinkyrkja riven og steinen delvis brukt i fundamentet for ei større kyrkje like ved. I 1916 vart denne trekyrkja flytta til Fosnavåg, same året som Hans Simonsen, den siste handelsmannen på Herøy døydde. Fram til 1976 då Herøybrua vart opna, skjedde det lite anna enn forfall på den gamle kyrkjestaden. Slik skriv Bjarne Rabben i Herøysoga: «Den vesle tradisjonsrike øya, der alle vegar samla seg i eit midtpunkt gjennom hundrevis av år, vart no liggjande ulagleg for den nye tids tilhøve.»
Frå 1976, då Herøybrua opna, strøymer herøyværingen atter til øya. Kystmuséet kjem til, og dei siste 20 åra det vidgjetne sogespelet Kongens ring, med musikk av ein av dei finaste tonesnikkarane i nyare norsk kyrkjemusikk, Svein Møller.
Segna blir soge. Ein konspirasjonsteori blir til.
Korset med den gåtefulle innskrifta triggar fantasien og i juli 1988 trykkjer Vestlandsnytt det eg hittil har funne er den eldste skriftlege omtalen av segna. Til jul i 1990 kjem sogelagstidsskriftet Folk og Fortid ut, og der går Jardar Eggesbø Abrahamsen greitt gjennom kjende fakta og bruken av segna som ei skrømtesoge for guidane.
Så skjer «det fatale»: Ved å vise til ein lokal tradisjonsberar som påstår seg å kunne gjere greie for korleis historia har gått frå mor til dotter direkte frå ei jente som var 10 år då dette skjedde, har segna fått truverd, det utrulege har mest truleg skjedd! Ja, trur ein på sjøormen, skulle det berre mangle om ikkje einkvan fekk ein glimt av han i ny og ne – som i Loch Ness…
Og for kvar gong ei «skrømtesoge» vert fortalt, for kvar gong veks truverdet. Folkloristar får forklare dette betre. Men ein må dessverre minne om at julenissen ikkje finst, aldri så mykje han dukkar opp kvar jul. Difor opprører det meg ganske sterkt når Herøy Kystmuseum går ut med denne historia som reine sanninga, t.d. på digitaltfortalt.no. Her er segna blitt til historieskriving med ei mengde detaljerte «fakta». Vår store lokalhistorikar Bjarne Rabben nemner ikkje dette i det heile. Dei med sans for konspirasjonsteoriar forklarer så dette med at ei slik skandale for all del måtte døljast.
Men skandalen oppstår først i vår tid, når ei skrømtesoge – eg synest Abrahamsen brukar eit godt ord – kan bli til vedteken sanning.
Kalde fakta frå eit verhardt land
Både Anna og ektemannen var utdanna folk. Men ein treng ikkje utdanning for å konstatere at ei firebornsmor ligg på likstrå i Voldsund i 10 hustre januardagar. På vestraat.net kan ein lese at Anne Margrethe Irgens Holst var fødd den 6. oktober 1799 i Gjørv, Inderøy, Nord-Trøndelag og at ho den 30. oktober 1819 gifta seg med Johan C. Brun frå Beitstad. Vigsla sto i Mære kyrkje i Sparbu. Absolutt all slekt frå Nord-Trøndelag altså.
Anna døydde den 23. januar, ein laurdag. Kyrkjeboka opplyser at gravferdsdagen er 2. februar, ein tysdag. På den tid sytte vanlegvis folk sjølve for å få sine døde i jorda. Så skjedde jordfestinga ein dag presten hadde høve, gjerne utpå våren. Eit rør av tre, eller ein staur, vart sett ned på kista, slik at jordpåkastinga kunne skje. Restar av dette røret kan sjølvsagt ha sett fantasien i sving, med omsyn på luft og liknande.
Men i dette høvet har truleg gravferd og jordpåkasting skjedd same dag, den 2. februar 1841. At det tok 10 dagar kan forklarast med at all slekt budde langt unna. Men det er uvisst i kva grad det i det heile var realistisk å foreta lange reiser midt på vinteren i 1841. Eit anna mulig alternativ er at kista vart sett ned, la oss seie 5-6 dagar etter dødsfallet. I så fall vart det nok sett ein staur ned på kisteloket. Det var slik vanlege folk ordna seg.
I 1876, like etter at valutaen hadde blitt kroner, var takstane for prestetenester slik:
Barnedåp: Kr 1,-
Gravferd: Kr 2,- (Men med prest: Kr 10,- !)
Giftarmål: Kr 10,-
«Vanlege folk» ordna nedsetting av kiste sjølve, så foretok presten jordpåkastinga etter preika ein gong utpå våren. Dei færraste tok seg råd til å betale 5-dobbelt for prest til stades. Men Brun og kona Anne høyrde til «dei kondisjonerte» som hadde selskapeleg omgang med presten på hi sida av sundet. I dette høvet var presten sikkert til stades.
Skilnad på gravferd og jordfesting
Ein tysdag? Jordfestinga skjedde då vanlegvis ein søndag etter preiketid! Men denne tysdagen var det kyndelsmesse. Sjølv om den gamle lysmessa (missa candelarum) var gått ut av bruk alt i 1771, har dagen halde seg heilt inn i vår tid. Personar med ein viss status og rang betalte presten for eigne gravferder.
Det er seks «døde quindekjøn» i Herøy første halvår 1841. Dei fire andre som døyr etter Anna denne vinteren vert alle jordfesta søndag 25.april, to veker etter påske! Det er i ein parantes verdt å merke seg at ritualet med jordfesting er så eldgammalt at det antakeleg skriv seg frå førkristen tid: «Av jord er du komen, til jord skal du bli, av jord skal du atter oppstå» står ikkje i Bibelen. Tankegangen med å feste den døde til jorda er sjølvsagt å hindre «gjengangere».
Døden hadde dei gamle god greie på.
Presten i Herøy då heitte Hans Conrad Thoresen. Berre 26 år gammal hadde han blitt utnemnd til prost. Og i 1844 vart han sokneprest i Korskirken i Bergen og svigerfar til sjølvaste Henrik Ibsen. Linken var den litterære tredjekona; danske Magdalene Thoresen.
Ved grava denne februardagen sto då ei rad «kondisjonerte», som anten blir, eller allereie er vel akta personar. Ved grava sto og den 21 år gamle dottera Karoline, seinare gift med sakførar Withammer i Trondheim. Der sto og sonen Abraham Wilhelm Støren på 12, seinare lensmann og redaktør i same by; Rebekka på 7, ho vert like før faren døyr gift med ein lokal skipskaptein som til alt overmål fann si grav på St.Helena! Og til slutt vesle Jakob på 5. Han skal bli berre 12 år gammal. Tre andre born er allereie døde.
Gravfølget står nokre få meter frå kyrkjedøra, ei dør dei skal gå inn og ut av tallause gongar til kyrkja vert riven 18 år etter. Og denne grava skal seinare same kveld blir graven oppatt, fordi gamle handelsmann Olsen har høyrt lydar og alarmert naboar og ektemann med spadar og spett......?
Den døde har no til alt overmål født eit barn i kista – ifølgje Herøy Kystmuseum. Denne historia har så blitt vakta vel (skandale, berre få utvalde har visst om løyndomen) – for så å sleppe fram i lyset 147 år seinare. Er det råd å sjå dei typiske konspirasjonstrekka kombinert med ei klassisk vandrehistorie?
Ein stor skatt
Men det finst botevon. Herøy Kystmuseum sit på ein stor skatt. Ved å reise til Loch Ness kan dei ta lærdom av skottane sitt flotte opplevelsessenter ved den goldaste innsjø ein kan tenkje seg. Ikkje ei sjel fortel ville historier om Nessie lenger. Derimot får ein gennom rom etter rom grundig fortalt historia om alle forfalskingane, kven som utførte dei, korleis løgnene blei vidareformidla av media (!), korleis overtrua grip tak i tvilen vår: Var det ikkje det eg tenkte! Det er meir mellom himmel og jord…
Turistane spør etter grava til Kristin Lavransdatter. Ho levde og døde i hovudet på Sigrid Undset, som så fortalde det vidare så godt at ho fekk Nobelprisen. Hundre tusen reiser kvart år til Kreta for å sjå Knossos der uhyret Minotaurus heldt til. Knossos er ein gloheit ruinhaug, men historia er så levande fortalt i alle vestlege lærebøker at det genererer store inntekter. Drama skjer dagleg, overalt. Men dramaet må bli fortalt. Det er historia OM historia som kan leve vidare. Difor må museet ta sin eigenart på alvor, og i staden leite fram det verkelege dramaet: korleis ei kjær hustru og mor frå Voldsund kunne ende opp som det ultimate skrømt.
-------------------
Døden krev sin rett
Tre månader seinare spelar dramaet opp i prestens eigen heim. Den 10. mai døyr kona Sara Margrethe Daae. Ho er den sjette døde kvinna i Herøy dette halvåret, og vi ser at prosten har skrive inn hennar namn med same sirlege skrift som Anna Irgens og dei andre, men for kona har han angitt nøyaktig alder: Sara vart 35 år, 1 mnd og 4 dagar gammal. Det er som han prøver å strekke ut eit altfor kort livsløp.
Ved denne grava står det fem små born i alderen 2-10 år, og midt i flokken Herøys doldis nr 1. Eg siterer Bjarne Rabbens tørre fakta: Susanne Daae 26/6 1836 g 1858 Henrik Ibsen. På digitalarkivet.no kan kven som helst gå inn på side 132 i Ministerialbok for Herøy 1816-1841 og sjå at tilfeldigvis har Anna med barnet og Ibsens svigermor hamna på same side – i «dødeboka».
Kjendisar i fleng
Sara Daae har eit fint gravminne i stein på Moltu. Skal tru om Henrik Ibsen nokon gong besøkte grava til si svigermor? Enn barnebarnet, statsminister Sigurd Ibsen? Eller oldebarnet, den kjende filmregissøren Tancred Ibsen. Eller kva med hans son igjen, den 90 år gamle kommandør av St.Olavs Orden Tancred Ibsen jr. (1921-2015) som er oldebarn av både Ibsen og Bjørnson og sonen til Lillebil?
Nei, dei har nok neppe vore på grava til si stammor på Moltu. Slikt var ikkje så vanleg før. Men Herøy har sanneleg historier gode nok: Mora til eventyrsamlaren Peter Christen Asbjørnsen var også frå Moltu!
Det kan med fordel anbefalast å gå på gravplassen Père Lachaise i Paris. I tusen variantar prøver dei å ikkje bli gløymde. Eit desperat behov for evig liv – ikkje for personen, men for minnet – avteiknar seg på mirakuløst vis i stein, det evige materialet for eit kort menneskeliv.
Og som Anna blir Sara Daae gravlagd og jordfesta på same dag. Det skjer laurdag 15. mai, berre fem dagar etter dødsfallet. Hennar slekt er på Sunnmøre.
------------------
Ei kjærleikssoge
Det står eit kors på Herøy gard. Det er av jern. Det rustar. Under ligg ei svær jernplate med inskripsjonen
«Herunder hviler overtoldbetjent I.C.Brun 20/5 1794 † 26/11 1865 Velsignet være dit Minde».
Han leita etter måtar å fortelje at han elska henne som hadde gitt han borna, og som no i eit fortvila forsøk på å gi han det åttande hadde tapt for det meiningslause; Ei mor skal ikkje døy! I eit anfall av kreativitet, genialitet eller galskap, reiste han eit svært jernkors. Der står berre Anna Med Barnet. Og så datoen då ho vart festa til jorda, kyndelsmessedagen 1841.
Nedst på korset spirer det nye skot av Arons stav. Så dei ikkje skal døy, står det i 4.Mos 17. Øvst på korset er det ein sommarfugl som nettopp har floge ut av den tilsynelatande steindøde puppa. På baksida er det ei klassisk romersk gravurne, viss det då ikkje er gullkrukka med manna. Hebr 9.4.
Den verkelege helten
Brun gifta seg fire år etter med ei pur ung Bergensdame. Han hadde då flytta til Røyra. Ein ser huset til høgre med det same ein kjem over Herøybrua. 6 av desse borna vaks opp. Alle flytta frå Herøy. Dottera Agate vart gift Buchner. Rabben skriv at ho var pianist i Tyskland. Kven spelte ho for, kven er hennar etterkomarar? Ho døde 84 år gammal i 1934. Og kvar enn hennar grav er, så vart ho døypt i den gamle steinkyrkja på Herøy.
«Den var et Monument, og da det faldt, mistede Havet en Kjending og Fjeldene en Ætling» skriv Magdalene Thoresen så poetisk. Ho vart stemora til jenta Ibsen gifta seg med. Og det var i hennar litterære salong i Bergen – der prost Thoresen fekk ny stilling i Korskirken i 1844 – at Henrik Ibsen (då teatersjef i Bergen) blei kjend med Susanne. |
 |
Anna med Barnet - Ei Kjærleikssoge (Helge Håberg, okt 2012, kontr. 25.5.2021)
|
 |
Anna med Barnet-1- Modell av Herøy gamle kyrkje. Laga av Oskar Anhanger 1930. Restaurert av Roar Skoglund (ca 2003)
|
 |
Anna med Barnet-2 Den gamle kyrkjetufta. Anna vender mot aust og alteret markert med leca.blokker
|
 |
Anna med Barnet-3a - Korset synest på lang lei. Eit digert tre truar med å øydelegge mange graver
|
 |
Anna med Barnet-3b
|
 |
Anna med Barnet-4 - Anna si sjel har kome klar kroppens hylster og flyg opp til Gud
|
 |
Anna med Barnet-5 - Arons stav som skyt friske skot
|
 |
Anna med Barnet-6 - Figuren på baksida minner om ei antikk gravurne
|
 |
Anna med Barnet-7 - Grava til I.C. Brun ved foten av Annas kors, fotografert 2009
|
 |
Anna med Barnet-8 - Anna med barnet. Innskrifta gjort litt tydelegare. 2009
|
 Søsken |
3 brødre og 2 søstre |
| + | 1. Johan Støren Brun, dp. 23 Aug 1792, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 4 Des 1827, Sparbu, Nord-Trøndelag, Norway (Alder ~ 35 år)
▻ Anne Margrete Wilhelmine Hammer, g. 31 Mar 1816 ; Johanne Georgine Fredrikke Hammer, g. 7 Des 1826 | | + | 2. Johan Christopher Brun, f. 20 Mai 1794, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 26 Nov 1865, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway (Alder 71 år)
▻ Anne Margrethe Irgens Holst, g. 30 Okt 1819 ; Agnete Thomine Wrensted, g. 22 Apr 1846 | | + | 3. Lorentz Christopher Brun, f. 8 Apr 1796, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 27 Nov 1854, Trondheim, Sør-Trøndelag, Norway (Alder 58 år)
▻ Anne Regine Schmidt, g. 8 Aug 1823 | | + | 4. Pauline Schauer Brun, dp. 12 Jan 1798, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 1870 (Alder ~ 71 år)
▻ Peter Elling Schancke, g. 26 Jul 1820 | | | 5. Henrik Eilert Christian Brun, dp. 23 Mai 1799, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway | | + | 6. Maren Sabine Brun, dp. 19 Jul 1800, Beitstad, Stjørdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 5 Sep 1882, Trondheim, Sør-Trøndelag, Norway (Alder ~ 82 år)
▻ Lydrik Mangelsen Lie, g. 15 Nov 1832 |
|
| Halvsøsken |
1 halvsøster (familie til Johan Mangelsen Brun og Abel Marie Møllmann) |
| + | 1. Abel Marie Brun, f. 3 Sep 1787, Sparbu, Nord-Trøndelag, Norway d. 8 Sep 1840, Bergen, Hordaland, Norway (Alder 53 år)
▻ Even Solberg, g. 17 Apr 1822 |
|
| Person ID |
I4853 |
Servan Homme |
| Sist endret |
28 Mai 2021 |
| Familie 1 |
 Anne Margrethe Irgens Holst, f. 6 Okt 1799, Gjørv, Inderøy, Nord-Trøndelag, Norway d. 23 Jan 1841, Voldsund, Herøy, Møre og Romsdal, Norway (Alder 41 år) |
| Ekteskap |
30 Okt 1819 |
Inderøy, Nord-Trøndelag, Norway [8] |
| Alder ved ekteskap |
Han : 25 år og 5 måneder - Hun : 20 år. |
| Barn |
| + | 1.  Caroline Sophie Brun, f. 23 Jun 1819, Gjørv, Inderøy, Nord-Trøndelag, Norway d. 21 Jul 1906, Trondheim, Sør-Trøndelag, Norway (Alder 87 år) |
| | 2.  Johan Mangelsen Brun, f. 5 Okt 1822, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway d. 18 Jan 1823, Romedal, Hedmark, Norway (Alder 0 år) |
| | 3. Wilhelm Mangelsen Brun, f. 16 Jul 1824, Snåsa, Nord-Trøndelag, Norway d. 20 Apr 1826, Vuku, Verdal, Nord-Trøndelag, Norway (Alder 1 år) |
| + | 4. Abraham Wilhelm Støren Brun, f. 4 Aug 1828, Verdal, Nord-Trøndelag, Norway d. 17 Des 1911, St. Elisabeths hospital, Trondheim, Sør-Trøndelag, Norway (Alder 83 år) |
| | 5. Isak Johan Randulf Brun, f. 20 Apr 1831, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway d. 27 Nov 1838, Romedal, Hedmark, Norway (Alder 7 år) |
| + | 6. Rebekka Heloise Fredrikke Brun, f. 2 Feb 1833, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway d. 23 Aug 1908, Bergen, Hordaland, Norway (Alder 75 år) |
| | 7. Jacob Anton Christopher Brun, f. 7 Mai 1835, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway d. 4 Nov 1847, Røyra, Herøy, Møre og Romsdal, Norway (Alder 12 år) |
|
| Famile ID |
F2439 |
Gruppeskjema | Familiediagram |
| Sist endret |
10 Nov 2018 |
Slektstavle til 
